Czas czytania: ok.10 minut
Dla kogo: osób w procesie terapii własnej i wszystkich którzy zastanawiają się nad jej podjęciem, a także osób zainteresowanych tematyką terapii CBT i ugruntowaniem jej podstawowych założeń
W tym artykule:
- wyprostujemy popularne i istniejące w powszechnym obiegu mity dotyczące psychoterapii poznawczo-behawioralnej,
- dowiesz się czym jest terapia poznawczo-behawioralna,
- poznasz najważniejsze zasady procesu terapeutycznego w nurcie poznawczo-behawioralnym.
Ten artykuł od pierwszego zdania będzie w zgodzie z jednym z głównych założeń psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Wyprostuję w nim mity i zadbam o rzetelną psychoedukację o podstawach, tak abyś wiedział na co się decyzdujesz. Właśnie to, czyli psychoedukacja pacjenta o modelu terapii to jedno z podstawowych założeń nurtu poznawczo-behawioralnego (cognitive behavioral therapy, CBT) który zazwyczaj stanowi ważny element wstępnych konsultacji i/lub początkowej fazy terapii.
Fakty czy mity, czyli prawda i tylko prawda o terapii poznawczo-behawioralnej.
Mit nr 1: Terapia CBT nie poświęca wystarczającej uwagi roli emocji w życiu człowieka.
Fakt: Czujesz tak, jak myślisz.
Jedno z podstawowych założeń nurtu poznawczo-behawioralnego głosi, że myśli (a więc sposób przetwarzania rzeczywistości, styl przeprowadzania podsumowań różnych doświadczeń) wpływają na emocje i zachowania (o tym więcej przeczytasz tutaj). Praktycznie staramy się więc w terapii poznawczo-behawioralnej znaleźć skuteczny sposób na zmianę emocjonalną zapraszając pacjenta do przyglądania się jego wzorcom myślenia i zachowania oraz wspólnie poszukując możliwości ich modyfikacji.
Mit nr 2: Terapia poznawczo-behawioralna ignoruje przeszłość pacjenta.ającej uwagi roli emocji w życiu człowieka.
Fakt: Terapia CBT jest formą oddziaływań skupioną na teraźniejszości i jednocześnie wykorzystującą przeszłe doświadczenia do rozumienia aktualnego cierpienia pacjenta.
W terapii poznawczej przyjmujemy, że jedyne do czego mamy dostęp to wszystko to czego doświadczamy w teraźniejszości. I to właśnie w tu i teraz za pośrednictwem schematów poznawczych ogniskują się wszystkie doświadczenia z przeszłości, styl wychowania, traumatyczne doświadczenia i sposób ich organizacji. W terapii CBT terapeuta i pacjent korzystają zatem z przeszłości, jednak w takim zakresie, w jakim jest to potrzebne, aby osiągnięta przez klienta zmiana mogła być funkcjonalna i umożliwiała satysfakcjonujące życie w teraźniejszości oraz przyszłości. Nie zawsze sięganie do przeszłości jest warunkiem koniecznym procesu zdrowienia.
Mit nr 3: Terapia CBT nie docenia relacji terapeutycznej jako czynnika leczącego.
Fakt: Relacja terapeutyczna stanowi warunek konieczny, choć niewystarczający do podjęcia terapii i zdrowienia.
Relacja terapeutyczna, która charakteryzuje się empatią, współdzieleniem poglądu na cele terapeutyczne oraz pełną akceptacją osoby zgłaszającej się na terapię stanowi absolutnie podstawowy warunek powodzenia terapii. W takich warunkach pacjent ma odwagę zaufać terapeucie, a także potraktować swoje przekonania i myśli jako pewne hipotezy, które następnie może sprawdzić za pomocą eksperymentów w wyobraźni i/lub rzeczywistości. Ponadto coraz cześciej w praktyce terapeutycznej CBT łączy się z dialogiem motywującym (DM). DM jest opartą na współpracy, skoncentrowaną na osobie formą wzbudzania i wzmacniania motywacji do zmiany kształtującą także relację terapeutyczną. Szczególnie w terapii dzieci i młodzieży zaleca się przeznaczenie pierwszych sesji psychoterapii na budowanie relacji terapeutycznej, która jest późniejszym fundamentem pod dalszą współpracę.
Mit nr 4: Terapia CBT jest sztywna i skostniała.
Fakt: CBT to rodzina terapii, która wciąż dynamicznie się rozwija dostarczając wiedzy i inspiracji do prowadzenia procesów terapeutycznych.
Jednym z ważniejszych założeń terapii CBT jest weryfikacja hipotez obecnych na jej gruncie z wykorzystaniem badań naukowych. Oznacza to, że rodzina terapii poznawczo-behawioralnych stanowi dynamiczny zbiór różnych oddziaływań, które na bieżąco poddawane są ocenie w badaniach klinicznych, które dostarczają wiedzy o ich skuteczności. Aktualnie dynamicznie rozwija się gałąź określana jako III fala technik terapii CBT w skład których wchodzą np. terapia akceptacji i zaangażowania (ACT) czy dialektyczno-behawioralna terapia poznawczo-behawioralna (DBT).
Mit nr 5: Terapia CBT to zbió technik zawartych w protokołach.
Fakt: Dobór poszczególnych metod i technik w terapii CBT odbywa się na podstawie dynamicznie tworzonej w toku procesu konceptualizacji.
Terapia CBT to uporządkowany system teoretyczny, który dostarcza terapeucie wskazówek do rozumienia człowieka oraz występujących u niego problemów czy trudności. Konceptualizacja to zbiór wszystkich informacji o pacjencie które umożliwiają zrozumienie, w jaki sposób poszczególne elementy doświadczania rzeczywistości przez pacjenta tj. myśli, emocje, zachowania czy doznania fizjologiczne są ze sobą powiązane. Protokoły to wskazówki dla pacjenta, które „podpowiadają” jak prowadzić pacjenta z konkretnymi objawami. Konceptualizacja zawsze ma pierwszeństwo przed protokołem.
A zatem co to jest terapia poznawczo behawioralna?
Jest to uporządkowany system teoretyczny, w którym równie istotną rolę stanowią procesy poznawcze (myśli, przekonania, schematy) jak i procesy uczenia się (np. modelowanie). W terapii zapraszamy pacjentów do uważnego przyglądania się własnym myślom, emocjom, zachowaniom oraz doznaniom z ciała w różnych sytuacjach (szczególnie tych trudnych, które przyprowadzą ich do gabinetu). Dodatkowo bierzemy pod uwagę aktualny kontekst osobisty i społeczny funkcjonowania osoby, a także jej predyspozycje genetyczne. Na podstawie dostarczonych opisów możliwe (choć nie zawsze konieczne!) jest postawienie diagnozy nozologicznej tzn. takiej w oparciu o kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych. A zatem terapia poznawczo-behawioralna stanowi także potwierdzony w badaniach klinicznych sposób leczenia.
Czego mogę się spodziewać w tej terapii, czyli najważniejsze zasady CBT.
- Podczas pierwszych spotkań określisz z terapeutą swoje problemy, a także cele, które będą stanowiły pomysł na rozwiązanie twoich trudności.
- Terapeuta będzie proponował tobie różne techniki terapeutyczne i prosił o ich przetestowanie. To jakie techniki terapeuta wybierze dla ciebie będzie zależało od zbudowanej w jego głowie konceptualizacji.
- W procesie terapii skupicie się na teraźniejszych problemach, choć może się zdarzyć, że czasem zajrzycie do przeszłości, aby wyjaśnić i zrozumieć twoje aktualne trudności.
- Możesz spodziewać się, że każde spotkanie będzie miało swoją strukturę, na którą składać się będzie rozpoczęcie (ocena twojego aktualnego samopoczucia, przegląd pracy osobistej, omówienie planu sesji) rozwinięcie sesji (wprowadzenie jakiejś umiejętności i/lub odwołanie się do już znanych sposobów, aby poradzić sobie z bieżącym problemem) oraz zakończenie (podsumowanie i wyznaczenie kolejnej pracy osobistej)
- Bardzo ważnym warunkiem pracy w terapii CBT jest zaangażowanie i wzajemna współpraca. Ty jako pacjent jesteś ekspertem od swojej historii, zaś twój terapeuta ekspertem od metody.
- Jedna z wiodących technik terapii będzie psychoedukacja, a więc dostarczanie tobie wiedzy i dbanie o jej rozumienie.
- Najważniejszym celem pozostaje, aby doprowadzić do takiego momentu, że stworzysz swoją samodzielną skrzynkę z narzędziami, zaś twoja wiedza i umiejętności pozwolą na zakończenie procesu terapii.
