Ta mała książeczka po brzegi wypakowana jest wiedzą i ćwiczeniami. Sprawdzi się jako pomoc dla terapeutów, którzy pracując z dziećmi w młodszym wieku szkolnym znajdą tutaj skarbnicę ciekawych pomysłów na zaaranżowanie sesji (a nawet pomysł na cały protokół terapeutyczny!). Będzie także doskonałym prezentem od rodzica dla dziecka, który ofiarowując ją swojemu dziecku daje mu coś znacznie więcej – szansę na zdrowe i silne relacje. Wypełniana wspólnie i omawiana będzie dodatkowo pięknym budulcem waszej niepowtarzalnej więzi.
Zapraszam na krótką podróż przez wnętrze książki.
Ujęła mnie już dedykacja ♡:
„Dedykuję tę książkę mojej siostrze Rose. Można tu znaleźć wszystko to, czego obie potrzebowałyśmy w okresie dorastania. Mam nadzieję, że mój poradnik pomoże takim dzieciom, jakimi my byłyśmy – dzieciom, które potrzebują współczujących dorosłych, by pokonać życiowe trudności. Dedykuję ją również wspierającym takie dzieci specjalistom. Wiedzcie, że czas i pasja mają niesamowitą wartość. Dzieci, dla których tak niestrudzenie pracujecie, doceniają to, co od was dostają.”
Hiedi France
W dalszej części znajdujemy dwa listy, z których jeden skierowany jest do dorosłego, zaś drugi do samego dziecka (co za wspaniały pomysł!). W obu wstępniakach pojawia się kilka słów o strukturze książki oraz sposobach na pracę z nią. Autorka wyjaśnia także dlaczego empatia stanowi umiejętność, którą warto poznać i ćwiczyć.
Kolejne strony to już bezpośrednie zaproszenie do świata empatii. W rozdziale 1 autorka wyjaśnia swój pomysł na budowanie supermocy empatii. W psychologii, aby wyjaśnić skomplikowane pojęcia czy mechanizmy badacze czy terapeuci często sięgają po akronimy, które pomagają przełożyć to co zawiłe na materiał, który jest przystępny w rozumieniu, przyjazny odbiorcy i łatwy do zapamiętania. Ten sposób wybrała także Hiedi France. Autorka supermoc Empatii podzieliła na 5 mikroumiejętności, które zmieściła w słowie HEART. Polskim tłumaczom udało się zachować oryginalne słowo i w ten sposób powstała Tarcza Empatycznego Serca.
Zobaczcie poniżej co się na nią składa:
♡ S: SŁUCHANIE AKTYWNE (active listening)
♡ E: EMPATYCZNA OBSERWACJA (hear and see)
♡ R: REFLEKSJA (reflect)
♡ C: CZUCIE I DOŚWIADCZANIE (experience)
♡ E: EMPATYCZNE DZIAŁANIE (take action)*
*Wielkie gratulacje dla tłumaczy, że udało się zachować oryginalny akronim, bo znaczenie SERCA w przypadku empatii ma też metaforyczne odniesienie. Jak widzicie, kolejność elementów została zmieniona na potrzeby właśnie zachowania oryginalnego akronimu. Podróż przez książkę odbywa się zgodnie z angielskim słowem HEART, więc najpierw uczymy empatycznej obserwacji oraz czucia i doświadczania, a dalej aktywnego słuchania, refleksji oraz empatycznego działania.
Kiedy mamy już Tarczę Empatycznego Serca autorka zaprasza nas do przyjrzenia się różnym formom okazywania empatii. Na początek – zgodnie z zasadami terapii poznawczo-behawioralnej – czas na aktualny pomiar siły empatii w życiu dziecka. Dalej mamy okazję dowiedzieć się, że jednym z pomysłów na wzmacnianie mięśnia empatii jest troska i życzliwość. Kolejnym ważnym elementem na który Hiedi France zwraca uwagę młodego czytelnika to fakt, że jesteśmy różnorodni. W tym fragmencie zaprasza dzieci do eksplorowania różnic między nimi, ale także do akceptacji i szacunku dla odkrytych odmienności (jeden z moich ulubionych fragmentów!). Kolejnym zagadnieniem, poprzez które autorka próbuje wskazać czym jest supermoce empatii jest zauważenie, że patrzymy na świat w rożny sposób. Mamy tutaj kilka ważnych ćwiczeń, które pomagają trenować perspektywę i zauważyć, że po prostu widzimy rzeczy różnie.
To jest moment, w którym dziecko, po przejściu tej części ćwiczeń ma już wstępne pojęcie czym jest i jakie mikroumiejętności pomagają ćwiczyć mięsień empatii. Autorka zastosowała także bardzo fajny pomysł na podsumowanie rozdziałów, a także wykorzystała zasady behawioryzmu odnoszące się do przydzielania wzmocnień, które budują motywację do dalszej pracy nad mięśniem empatii. Za każde wykonane ćwiczenie dziecko maluje sobie gwiazdkę. W ten sposób widzi postęp i może na bieżąco podsumowywać wykonaną pracę.
Rozdziały od 2 do 5 to już ćwiczenia, które odnoszą się do konkretnych obszarów Tarczy Empatycznego Serca.
Rozdział 2: EMPATYCZNA OBSERWACJA oraz CZUCIE i DOŚWIADCZANIE
W rozdziale 2 dziecko dowiaduje się, że ta sama rzecz, może w nas budzić te same uczucia – i to jest absolutnie w porządku. Trenuje tutaj Empatyczną obserwację oraz Czucie i doświadczanie. Poznaje tutaj różne uczucia i ma szansę popracować nad rozszerzeniem słownika emocjonalnego. Bardzo ważnym elementem jest także nauka, że uczucia mogą być powodowane przez różne rodzaje doświadczeń. Tutaj (jako terapeutka CBT) zwróciłam przede wszystkim uwagę, że pojawia się element z modelu ABC Ellisa (więcej poczytaj tutaj i jeśli jesteś terapeutą może cię zainteresować także tutaj), który pokazuje zależność pomiędzy uczuciami i emocjami.
Rozdział 3: AKTYWNE SŁUCHANIE
Rozdział 3 to czas na ćwiczenie Aktywnego słuchania. Bardzo spodobał mi się pomysł, który zastosowała autorka. Do nauki aktywnego słuchania włączyła uważność, która pomaga skupiać się na osobie rozmówcy i wyłapywać dokładnie co ta osoba mówi. Jest także w tym rozdziale miejsce na przyjrzenie się swojej postawie oraz trening słów, które dają znać rozmówcy że go słuchamy. Osobiście jestem fanką Dialogu Motywującego w pracy z dziećmi i młodzieżą i mam poczucie czytając ten rozdział, że Hiedi wybrała najlepsze umiejętności właśnie z tego stylu prowadzenia rozmowy i uczyniła z nich trening umiejętności dla dziecka.
Rozdział 4: REFLEKSJA
W rozdziale 4 czas na poznanie mikroumiejętności Refleksji. To nic innego jak czas na to, aby nauczyć się stawiania się w cudzych butach, czy też patrzenia na świat oczami drugiej osoby. To element najważniejszy całego treningu! To moment, w którym wszystkie wcześniejsze umiejętności zostają zaproszone na scenę i czas, aby użyć ich razem właśnie po to by przyjąć perspektywę drugiego człowieka. W tym rozdziale zwróciłam uwagę na Złotą Zasadę. Jej brzmienie autorka przedstawia w następujący sposób: traktujmy innych ludzi tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani. Oczywiście w dalszych ćwiczeniach jest szansa na wypróbowanie Złotej Zasady w praktyce.
Rozdział 5: EMPATYCZNE DZIAŁANIE
Ostatni rozdział to czas na utrwalenie umiejętności i Empatyczne działanie. Hiedi zwraca tutaj uwagę, że miejsce na okazywanie empatii jest w różnych kontekstach: w domu, w szkole a nawet w świecie! W tym ostatnim szczególnie spodobał mi się fragment przejmowania przez dziecko sprawczości i budowania poczucia bycia ważną częścią i głosem lokalnej społeczności. Nawet mali Ludzi mogą zmieniać dużą rzeczywistość wokół. Ćwiczenie z pisaniem listu w ważnej społecznie sprawie skradło moje <3.
Koniec pracy z książką to czas na podsumowanie, zliczenie gwiazdek, wyrażenie podziwu i uznania. Poza gratulacjami dla dziecka znajdziemy także zaproszenie do dalszego rozwijania mięśnia empatii, a także zaproszenie do „transferu umiejętności”. Ten fragment bardzo przypomina mi pomysł z Kids Skills, gdzie ważnym elementem programu terapii jest właśnie nauczenie kogoś z najbliższego otoczenia właśnie nabytej umiejętności i/lub podzielenie się zdobytymi wiadomościami.
Po zamknięciu części właściwej książki znajdujemy jeszcze kilka słów do opiekunów. To zaproszenie do tego, aby rozwijać wątki podjęte w książce za pomocą dyskusji i zabaw.
PODSUMOWANIE: dlaczego warto siegnąć po tę książkę?
- styl i język dedykowany dla młodego czytelnika (+spersonalizowany list do dziecka!)
- narzędzie do wzmacniania więzi i budowania relacji z dzieckiem,
- połączenie wszystkiego co najlepsze ma do zaoferowania terapia poznawczo-behawioralna: nauka umiejętności, podsumowania i wzmocnienia budujące zaangażowanie dziecka w indywidualny trening, transfer umiejętności w ramach utrwalenia,
- wspaniała lekcja szacunku i tolerancji dla perspektywy drugiego oraz różnorodności,
- akronim SERCE, który pomaga zapamiętać jak praktykować empatię,
- dodatkowe instrukcje i pomysły dla rodzica.
♡ Na koniec dziękuje wydawnictwu GWP za wydawanie wartościowych książek dla młodego czytelnika i za możliwość otrzymania egzemplarza recenzenckiego tej pozycji. Dzięki tej #współpracy możecie czytać tę recenzję. Owocnej pracy w budowaniu mięśnia empatii!
